Belichaming is geen oefening, het is een manier van aanwezig zijn.

---

Onlangs hadden we een klant aan de telefoon die sprak over een belichaamde vorming bij hen in de voorziening. Ik vroeg wat ze geleerd hadden. Ze hadden fysieke oefeningen gedaan: ademhalingsoefeningen en een mindfulness-oefening. 

We merken vaker dat belichaming wordt geassocieerd met het doen van (fysieke) oefeningen: ademhalingsoefeningen, werken met lichaamshouding of korte mindfulnessmomenten. Het aanleren en integreren van dergelijke oefeningen kan nuttig zijn, maar het is slechts een deel van wat belichaming werkelijk betekent. Belichaming gaat niet alleen om losse oefeningen, maar om een manier van aanwezig zijn en handelen met je hele zelf.

“Het gaat niet om wat je doet, maar hoe je het doet – met je hele zelf.”

Belichaming is een continu proces waarin lichaam, gevoel en bewustzijn meedoen in alles wat je doet. Het gaat allereerst over stilstaan bij wat er in jou leeft en daar eerlijk naar durven kijken. Het gaat ook over hoe je energie, houding, ademhaling en aanwezigheid je communicatie, samenwerking en besluitvorming beïnvloeden. In de praktijk betekent dit dat je als zorgverlener niet alleen doet wat gedaan moet worden, maar ook voelt wat er speelt bij een zorgvrager en daar bewust op reageert. Het is het bewustzijn van je eigen stressniveau en weten dat je lichaamshouding en stemgebruik de ervaring van de cliënt beïnvloeden. Het is zorg dragen voor je binnenkant en voor het effect op de omgeving. Het is niet iets dat je een uur per week oefent; het is een vaardigheid die geïntegreerd wordt in dagelijks handelen.

Het effect van echte belichaming is zichtbaar in concrete resultaten. Zorgverleners ervaren meer tevredenheid in hun job en verbinding met hun zorgvragers, ze gaan energieker naar huis. Teams functioneren veerkrachtiger en conflicten worden sneller herkend en constructief aangepakt. Cliënten ervaren zorgverleners als rustiger, aanwezig en betrouwbaar, waardoor de kwaliteit van de zorg verbetert. Directies en leidinggevenden kunnen zich bezighouden met de echte uitdagingen in de zorgsector en hoeven minder brandjes binnen de teams te blussen. 

Het is dus een subtiel maar krachtig verschil: niet de oefening zelf is belangrijk, maar hoe het je werk en interacties transformeert.

Je ziet het effect van belichaming in de dagdagelijkse ervaring zelf. Het is het moment waarop een leidinggevende een gespannen team voelt, zich bewust is wat dat binnenin teweegbrengt en haar reactie tijdens de vergadering daar bewust op afstemt. Door te observeren, te voelen en bewust te communiceren – in woord én lichaamshouding – kan zij het gesprek zo sturen dat de spanning wordt erkend en constructief benut. Dat is belichaming in actie: het proces beïnvloedt de dynamiek en de uitkomst, niet de techniek op zich.

Belichaming betekent dus: aanwezig zijn met je hele zelf, voelen wat er speelt en handelen vanuit die bewustheid. Het is een vaardigheid die zorgteams helpt veerkrachtig, energiek en verbindend te werken, zelfs in uitdagende situaties. En dat is precies wat nodig is voor een zorgsector die kan ademen, verbinden en vooruitgaan.